Σε πολλές απεικονιστικές εξετάσεις των μαστών αναφέρεται η φράση « πυκνοί μαστοί », γεγονός που κάνει πολλές γυναίκες να αναρωτιούνται τι σημαίνει αυτό. Οι μαστοί κάθε γυναίκας διαφέρουν τόσο εξωτερικά, όσο και εσωτερικά. Φυσιολογικά, ο γυναικείος μαστός αποτελείται από 3 βασικούς ιστούς: το λιπώδη ιστό (λίπος), τον αδενικό ιστό και τον ινώδη ιστό. Η αναλογία – σχέση των 3 αυτών βασικών στοιχείων ορίζει το πόσο πυκνοί χαρακτηρίζονται οι μαστοί. Όσο περισσότερα ινώδη και αδενικά στοιχεία διαθέτει ο μαστός, τόσο πιο πυκνός είναι. Ως εκ τούτου, οι μαστοί μπορούν να χαρακτηριστούν από λιποβριθείς έως εντόνως πυκνοί μαστοί.

Η πυκνότητα των μαστών δεν σχετίζεται απαραιτήτως με το μέγεθός τους και αποτελεί ξεχωριστό ανατομικό χαρακτηριστικό κάθε γυναίκας. Οι πυκνοί μαστοί είναι απολύτως φυσιολογικοί και τείνουν να γίνουν περισσότερο λιπώδεις με την πάροδο της ηλικίας και την εμμηνόπαυση.

Προκειμένου να υπάρχει ένας κοινός τρόπος περιγραφής και επικοινωνίας μεταξύ των ιατρών, τα τελευταία χρόνια έχει ορισθεί ένα σύστημα διαβάθμισης της πυκνότητας των μαστών, το οποίο ονομάζεται ACR. Το σύστημα αυτό διαθέτει 4 κατηγορίες:

• Κατηγορία ACR A ή ACR 1: χαρακτηρίζει τους λιποβριθείς μαστούς, που κυριαρχεί το λίπος έναντι του ινώδη και αδενικού ιστού, που απεικονίζονται σε ποσοστό 1% – 24%. Η κατηγορία αυτή αφορά περίπου το 10% του γυναικείου πληθυσμού.
• Κατηγορία ACR B ή ACR 2: περιλαμβάνει τους σχετικά αυξημένης πυκνότητας μαστούς, με τον αδενικό και ινώδη ιστό να καταλαμβάνουν το 25% – 49% της σύστασης. Η κατηγορία αυτή συναντάται στο 40 % του γυναικείου πληθυσμού.
• Κατηγορία ACR C ή ACR 3: αφορά μαστούς, με μετρίως αυξημένη πυκνότητα (σε ποσοστό 50% – 74% του αδενικού και ινώδους στοιχείου) και παρατηρείται στο 40% του γυναικείου πληθυσμού.
• Κατηγορία ACR D ή ACR 4: πρόκειται για τους πιο πυκνούς μαστούς, καθώς η παρουσία του αδενικού και ινώδους ιστού, ξεπερνά το 75% της σύστασης του μαστού και αφορά το 10% του γυναικείου πληθυσμού.

Για να μπορέσει να ορισθεί η πυκνότητα των μαστών, θα πρέπει να έχει πραγματοποιηθεί μια μαστογραφία ή ένα υπερηχογράφημα μαστών. Ο εξειδικευμένος ιατρός ακτινοδιαγνώστης θα μελετήσει την εκάστοτε εξέταση και θα ενημερώσει την εξεταζομένη σχετικά με την πυκνότητα των μαστών της. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητο στη γνωμάτευσή του, να χαρακτηρίσει την πυκνότητα με βάση τη διεθνή ταξινόμηση ACR.

Οι πυκνοί μαστοί τόσο στην μαστογραφία, όσο και στο υπερηχογράφημα απεικονίζονται περισσότερο «λευκοί». Ο πυκνός ιστός «μπλοκάρει» τις ακτίνες Χ της μαστογραφίας και για αυτό εμφανίζεται σαν μια λευκή περιοχή, σε αντίθεση με τον λιπώδη ιστό, που επιτρέπει περισσότερες ακτίνες Χ να διεισδύσουν, οπότε αντίστοιχη περιοχή εμφανίζεται  μαύρη ή γκρι.

Αυτό που πρέπει να επισημανθεί είναι πως η αυξημένη πυκνότητα των μαστών, μειώνει τη διαγνωστική ικανότητα της μαστογραφίας. Χαρακτηριστικά, η ευαισθησία της μαστογραφίας στην κατηγορία ACR A είναι > 95%, στην ACR B είναι 85%,  στην ACR C είναι 70% και στην ACR D πέφτει στο 45%-50%. Επίσης, στους πυκνούς μαστούς η εντόπιση κακοήθων μικροαποτιτανώσεων – ασβεστώσεων καθίσταται λίαν δυσχερής.

Οι πυκνοί μαστοί, εκτός από την δυσκολία εντοπισμού του καρκίνου στη μαστογραφία, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν κάποια κακοήθεια. Ιατρικές έρευνες έχουν καταλήξει, πως οι γυναίκες με πυκνούς μαστούς, έχουν 4 έως 6 φορές περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν με καρκίνο του μαστού.

Ωστόσο, ο κίνδυνος για την ανάπτυξη καρκίνου μαστού επηρεάζεται από ένα συνδυασμό και άλλων παραγόντων, όπως η ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου (κυρίως καρκίνου μαστού ή/και ωοθηκών), κτλ. Παρόλα αυτά οι έρευνες αναφέρουν πως ο πυκνός μαστός αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού, συγκρικά περισσότερο από το οικογενειακό ιστορικό, την εμμηνόπαυση, την πρόσληψη βάρους ή την εγκυμοσύνη σε προχωρημένη ηλικία.

Αρχικά, κάθε γυναίκα είναι καλό να γνωρίζει την κατηγορία (ACR) πυκνότητας που ανήκει. Αν διαθέτει πυκνούς ή δυσανάγνωστους με τη μαστογραφία, μαστούς είναι απαραίτητο η μαστογραφία να συμπληρώνεται με έναν υπέρηχο μαστών υψηλής ευκρίνειας από εξειδικευμένο ακτινοδιαγνώστη ιατρό. Η γυναίκα θα πρέπει να επιμελής στον τακτικό μαστολογικό της έλεγχο, χωρίς να παραλείπει την μαστογραφία της. Επίσης, απαραίτητη είναι η κλινική εξέταση και ψηλάφηση από μαστολόγο ή τον γυναικολόγο της.

Ανεξάρτητα από την πυκνότητα των μαστών, ΚΑΘΕ ΓΥΝΑΙΚΑ θα πρέπει να κάνει την αυτό-ψηλάφησή της. Να επισκέπτεται τον μαστολόγο ή γυναικολόγο της για την ετήσια ψηλάφηση και κλινική εξέταση. Αν είναι πάνω από 40 ετών, να πραγματοποιεί την ετήσια μαστογραφία και υπερηχογράφημα μαστών. Θα πρέπει να σημειωθεί πως οι πρόσφατες οδηγίες για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού, προτείνουν μαστογραφία αναφοράς σε ηλικία 35-37 ετών, καθώς και ετήσιο υπερηχογράφημα μαστού μετά την ηλικία των 30 ετών.