Ο πόνος στο μαστό είναι γνωστός ως μαστοδυνία ή μασταλγία. Υπολογίζεται πως το 70% των γυναικών, θα εμφανίσουν συστηματικό πόνο στο μαστό κάποια στιγμή στη ζωή τους. Είναι μια συχνή κατάσταση, που επηρεάζει γυναίκες όλων των ηλικιών. Μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές, όπως: έντονος πόνος, τσίμπημα, καύση ή πίεση. Μπορεί να εντοπίζεται σε ένα ή και τους δύο μαστούς και συνήθως στο άνω και έξω τριτημόριο του μαστού.

Ο πόνος στο μαστό χωρίζεται σε 2 κατηγορίες:

1. Κυκλική μαστοδυνία: εμφανίζεται κάθε μήνα και στους δύο μαστούς. Ξεκινά από την μέση του εμμηνορροϊκού κύκλου (περίπου στο 2^ο δεκαπενθήμερο) και περνάει όταν έρθει η επόμενη περίοδος. Ακόμα και αν είναι ιδιαιτέρως έντονος σε κάποιες γυναίκες, είναι μια φυσιολογική κατάσταση. Έχει παρατηρηθεί πως η μαστοδυνία αυτού του τύπου, συχνότερα προκαλείται σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς.
2. Μη κυκλική μαστοδυνία: πρόκειται για διαρκή πόνο στο μαστό, που δεν σχετίζεται με την έμμηνο ρύση. Μπορεί να προέρχεται και από άλλα σημεία του σώματος και να γίνεται αισθητός στο μαστό.

Οι σημαντικότερες αιτίες που είναι δυνατόν να σχετίζονται με τον πόνο στο μαστό είναι οι ακόλουθες:

• Ορμονικές αλλαγές: αποτελούν την συνηθέστερη αιτία πόνου στο μαστό. Οι ορμονικές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου, την εγκυμοσύνη, τον θηλασμό προκαλούν: οίδημα (πρήξιμο), κατακράτηση υγρών, αίσθηση καύσου στο άγγιγμα και μέτριο έως ισχυρό πόνο.
• Κύστεις: πρόκειται για καλοήθεις αλλοιώσεις στο μαστό, που συνήθως δεν προκαλούν πόνο. Ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις, κυρίως λόγω μεγέθους ή θέσης , μπορεί να είναι επώδυνες, ιδιαίτερα πριν την περίοδο.
• Ινοκυστική μαστοπάθεια: αφορά μια κατάσταση – πάθηση, που χαρακτηρίζεται από διογκωμένους, ψηλαφητούς ιστούς στους μαστούς. Στην κατάσταση αυτή μπορεί να παρατηρηθούν πόνος, αίσθημα τσιμπήματος ή βάρους στους μαστούς.
• Τραυματισμός: ένα χτύπημα, τραυματισμός ή θλάση στο στήθος, μπορεί να προκαλέσει πόνο.
• Φλεγμονή: μια φλεγμονή των αδένων του θηλασμού, μπορεί να προκαλέσει θυλακίτιδα με συνοδό πόνο, ερυθρότητα και ζέστη στο μαστό.
• Λοιμώξεις: σε σπανιότερες περιπτώσεις κάποια μικρόβια ή βακτήρια μπορεί να εισέλθουν στους μαστούς προκαλώντας φλεγμονή, που ονομάζεται μαστίτιδα, και να προκαλέσουν πόνο, ερυθρότητα, πυρετό και ρίγη.
• Φάρμακα: έχει παρατηρηθεί ότι ορισμένα φάρμακα, όπως τα αντισυλληπτικά ή τα αντικαταθλιπτικά, μπορούν να προκαλέσουν πόνο στο μαστό ως παρενέργεια.
• Καρκίνος του μαστού: σε σπάνιες περιπτώσεις, κυρίως σε φλεγμονώδους τύπου καρκίνου του μαστού, μπορεί ένα από τα συμπτώματα να είναι και πόνος.
• Μυϊκή αιτιολογία: μπορεί να προκληθεί από μυϊκές και νευρικές παθήσεις ή από μη άνετο στηθόδεσμο.
• Διατροφή: έχει παρατηρηθεί πως τα λιπαρά, το αλκοόλ, η καφεΐνη, το κάπνισμα, σοκολάτα, κα, μπορεί να ευθύνονται για πόνο στο μαστό.

Δυστυχώς αποτελεί μεγάλη πλάνη από την διαδεδομένη αντίληψη πως ο καρκίνος του μαστού πονάει και άρα μόνο όταν παρουσιαστεί πόνος στο μαστό, η γυναίκα πρέπει να επισκεφτεί τον ιατρό. Η αλήθεια είναι πως ο πόνος στο μαστό, συνήθως δεν σημαίνει ύπαρξη καρκίνου. Μόνο το 2% των γυναικών που επισκέπτονται τον ιατρό παραπονούμενες για πόνο στο μαστό, είχαν τελικά καρκίνο και μόνο το 10% των γυναικών με διαγνωσμένο καρκίνο μαστού, ανέφεραν εκ των υστέρων όμως, ότι ο όγκος τις πονούσε λίγο. Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις, κυρίως μη κυκλικής μαστοδυνίας, που οι γυναίκες εμφανίζουν πόνο και πρήξιμο σε ένα σημείου του μαστού και κυρίως με έντονη πίεση της περιοχής. Όταν αυτός ο πόνος είναι ξαφνικός, μη κυκλικός και αυξανόμενης έντασης, μπορεί να θεωρηθεί ύποπτος πιθανής κακοήθειας.

Επίσης ύποπτος πόνος στο μαστό θεωρείται όταν είναι ιδιαιτέρως έντονος, επίμονος ή συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα, όπως:

• Ερυθρότητα
• Διόγκωση
• Αλλαγές στο δέρμα του μαστού
• Ασυνήθιστη έκκριση από τη θηλή
• Οζίδια στο μαστό

Συμπερασματικά, σε κάθε περίπτωση μαστοδυνίας, είναι απαραίτητος ο τακτικός έλεγχος των μαστών, ώστε να ελέγχεται η αιτία του πόνου. Ο ειδικός ιατρός μαστολόγος αφού ενημερωθεί για το ιστορικό και εξετάσει την γυναίκα, θα κρίνει προκειμένου να την παραπέμψει για περαιτέρω απεικονιστική εξέταση, όπως η μαστογραφία, το υπερηχογράφημα ή και τα δύο. Η εξέταση εκλογής για να επιβεβαιωθεί η παρουσία πιθανού μορφώματος και να περιγραφεί η υφή του, είναι το υπερηχογράφημα και η ελαστογραφία μαστού, που διενεργείται από εξειδικευμένο ακτινολόγο – ακτινοδιαγνώστη.