Η Ενδοκρινολογία και το Ενδοκρινικό Σύστημα

Η Ενδοκρινολογία αποτελεί την ειδικότητα της Ιατρικής που ασχολείται με την παραγωγή και τη δράση του συνόλου των ορμονών και τη λειτουργία και τις διαταραχές των αδένων που τις παράγουν και αποτελούν το Ενδοκρινικό Σύστημα.
Αυτοί οι αδένες είναι:

1. Η υπόφυση: ο κεντρικός αδένας. Βρίσκεται προστατευμένος σε ειδικό οστέινο βόθρο στο κέντρο του κρανίου. Με εντολές και συνεργασία ανώτερων κέντρων ρυθμίζει και συντονίζει τους βασικούς ενδοκρινείς αδένες της περιφέρειας. Παράλληλα εκκρίνει την ορμόνη της ανάπτυξης, την Αυξητική ορμόνη καθώς και μία ορμόνη που σχετίζεται με τη γαλουχία αλλά και με άλλες λιγότερο γνωστές λειτουργίες, την Προλακτίνη.

2. Ο θυρεοειδής αδένας ο οποίος διεκδικεί, και όχι άδικα, τον τίτλο του πιο δημοφιλούς ενδοκρινή αδένα, ταυτιζόμενος στη σκέψη των περισσοτέρων με την ίδια την Ενδοκρινολογία. Βρίσκεται στον τράχηλο και με την ορμόνη του, τη θυροξίνη, ρυθμίζει τη λειτουργικότητα όλων των κυττάρων.

3. Τα επινεφρίδια, δύο αδένες που βρίσκονται πάνω από τον άνω πόλο του κάθε νεφρού και παράγουν αρκετές ορμόνες, ανάμεσα από τις οποίες οι σημαντικότερες είναι η κορτιζόλη και οι κατεχολαμίνες, ορμόνες βασικές για την προστασία κάθε οργανισμού από εξωγενείς και εσωτερικούς κινδύνους, αλλά και την προσαρμογή του στο εκάστοτε περιβάλλον.

4. Οι γονάδες, οι ωοθήκες στις γυναίκες και οι όρχεις στον άνδρα, υπεύθυνες τόσο για τη διαμόρφωση του φύλου όσο και την αναπαραγωγή. Καθώς δε η αναπαραγωγή όχι μόνο αποτελεί το βασικότερο μέλημα της ζωής μετά την επιβίωση αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντική και για την καλή υγεία, οι γονάδες με τις ορμόνες τους συμμετέχουν στην υγιή λειτουργία όλου του οργανισμού.

5. Οι παραθυρεοειδείς αδένες, μικροί αδένες κρυμμένοι στο θυρεοειδή έχουν ως κύρια αποστολή τη διατήρηση της ισορροπίας του ασβεστίου, ενός στοιχείου απαραίτητου για την ομαλή λειτουργία πολλών κυττάρων αλλά και των οστών.

6. Το πάγκρεας, κύριος ρυθμιστής του μεταβολισμού όλων των θρεπτικών ουσιών που προσλαμβάνονται με την τροφή, με κύριο παράγωγό του την ιδιαίτερα γνωστή ορμόνη του διαβήτη, την ινσουλίνη, της οποίας ο ρόλος είναι πολυδιάστατος, επηρεαζόμενος αλλά και επηρεάζοντας τη λειτουργία πολλών οργάνων αλλά και των άλλων ενδοκρινών αδένων. Η μεγάλη σημασία του ρόλου της ινσουλίνης στην επιβίωση αλλά και στην υγεία είναι πολύ γνωστή από τη νόσο που εκφράζει την απόλυτη ή σχετική έλλειψή της, το Σακχαρώδη Διαβήτη.

7. Σημαντικός ρόλος στην ισορροπημένη λειτουργία του μεταβολισμού και όχι μόνο, έχει αναγνωριστεί τα τελευταία χρόνια σε μια πολυπληθή ομάδα κυττάρων που, χωρίς να αποτελούν ενιαίο όργανο, με την αυστηρή έννοια της λέξεως, επεμβαίνουν με τις εκκρινόμενες από αυτά ουσίες που έχουν χαρακτήρες ορμονών, στη λειτουργία όλου του οργανισμού. Πρόκειται για τον Λιπώδη ιστό, τα κύτταρα του οποίου, τα Λιποκύτταρα, αποτελούν ιδιαίτερης δραστηριότητας κύτταρα με τεράστια σημασία στην ανάπτυξη και επιβίωση των οργανισμών. Η ανεξέλεγκτη όμως παραγωγή κύρια λόγω τεράστιας αύξησης του αριθμού των κυττάρων αυτών, έχει δραματικές συνέπειες για την υγεία, και έχει χαρακτηριστεί ως η «μάστιγα της σύγχρονης εποχής», εννοώντας φυσικά την Παχυσαρκία.

8. Πρόσφατα ένα όργανο που ακόμη και από τον ιατρικό κόσμο θεωρείτο αποδέκτης των ορμονικών δράσεων και επιδράσεων, δείχτηκε ότι συμμετέχει ενεργά στην ενδοκρινική ορχήστρα και αυτό αποτέλεσε μεγάλη έκπληξη, επιβεβαιώνοντας την αλληλοεξάρτηση και τη συνεργασία όλου του ενδοκρινικού συστήματος. Το όργανο αυτό, υποψήφιος ενδοκρινής αδένας είναι τα Οστά. Υπενθυμίζεται ότι η φράση «Γερό κόκκαλο» σημαίνει εξαιρετική υγεία, και εξαιρετική υγεία σημαίνει υγιές ενδοκρινικό σύστημα.

Κύριο χαρακτηριστικό του ενδοκρινικού συστήματος είναι η διαφοροποίηση της λειτουργίας του κατά την εξέλιξη της ζωής μας, από το έμβρυο μέχρι τον υπερήλικα. Η διαφοροποίηση αυτή έχει ως στόχο την προστασία της υγείας και της ζωής. Όμως σ’ αυτήν την πορεία υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να αναπτυχθούν διαταραχές με σημαντικά αρνητική επίδραση στην υγεία. Οι ανεπάρκειες ή οι υπερλειτουργίες ενδοκρινών αδένων είναι νόσοι με δραματικές επιπτώσεις αλλά και νόσοι που μπορεί να μην θεραπεύονται μεν, αντιμετωπίζονται όμως, συνήθως, με επιτυχία, απομακρύνοντας ανεπιθύμητες εξελίξεις. Κλασικό είναι το παράδειγμα του σακχαρώδη διαβήτη.

Ιδιαίτερο, τέλος, ενδιαφέρον έχει κερδίσει την τελευταία τριακονταετία η αλλαγή που γίνεται σε όλο σχεδόν το ενδοκρινικό σύστημα με την πάροδο της ηλικίας. Μια αλλαγή, που μέχρι τότε θεωρούνταν «προνόμιο» των γυναικών και χαρακτηριζόταν από την ανεπάρκεια της ωοθηκικής λειτουργίας, γνωστής και ως Εμμηνόπαυσης, η οποία δεν αποτελεί, παρά μία από τις εκδηλώσεις που σχετίζονται με τη διαφοροποίηση του ενδοκρινικού συστήματος με την ηλικία. Το θέμα ελκύει την προσοχή καθώς η γήρανση συνδέεται ποικιλοτρόπως με τις αλλαγές αυτές που πυροδοτούν πολλές από τις εκδηλώσεις της αλλά και τις νόσους που συνδέονται με αυτήν. Μία, από τις πιο γνωστές στο ευρύ κοινό, εκδήλωση των αλλαγών αυτών είναι και η οστεοπόρωση που αφορά και τα δύο φύλα σε άλλοτε άλλο βαθμό.

Με τα ως άνω είναι εμφανές ότι το αντικείμενο της Ενδοκρινολογίας είναι ιδιαίτερα ευρύ και ποικίλο.
Αφορά:
1. Τις Θυρεοειδοπάθειες

2. Το Σακχαρώδη Διαβήτη

3. Τις Ενδοκρινοπάθειες της κύησης

4. Διαταραχές αναπαραγωγικού: της περιόδου (γυναίκες), της στυτικής λειτουργίας (άνδρες), υπογονιμότητα (και στα δύο φύλα)κλπ

5. Παθήσεις της υπόφυσης (συνήθως αδενώματα) και των επινεφριδίων (υπερ- ή υπο- λειτουργία καθώς και όγκους)

6. Παθήσεις των παραθυρεοειδών, διαταραχές του μεταβολισμού του Ασβεστίου, Οστεοπόρωση

7. Παχυσαρκία – Δυσλιπιδαιμίες

Αυτός είναι ο κύριος λόγος που εδώ και λίγα χρόνια η Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία μετονομάστηκε για λόγους πληρότητας σε Εταιρεία Ενδοκρινολογίας – Διαβήτου και Μεταβολισμού με σήμα της την Ισορροπία – Stabilitas